Ας το παραδεχτούμε. Η λέξη «υπάλληλος» πλέον έχει αρχίσει να ακούγεται βαριά, επιθετική και δικτατορική. Όχι γιατί άλλαξε το νόημά της, αλλά γιατί άλλαξε ο κόσμος γύρω της. Άλλαξαν οι κοινωνικές αντιλήψεις. Κι όμως, η ρίζα της είναι αρχαιοπρεπής και —θα έλεγε κανείς— ευγενική.
Ετυμολογία και σημασία
Η λέξη «υπάλληλος» προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά: ὑπό + ἄλλος, δηλαδή κάτω από άλλον. Η ίδια η ετυμολογία δηλώνει ιεραρχική σχέση, εξάρτηση, υποτέλεια.
Στην αρχαιότητα σήμαινε «αυτόν που βοηθάει έναν ανώτερο σε έργο» — μια λειτουργική, όχι απαραίτητα μειωτική έννοια. Σήμερα όμως, όταν η αγορά, οι επιχειρήσεις και οι εργασιακές σχέσεις προσπαθούν να χτιστούν πάνω στη συνεργασία, την ισότητα την αλληλοκατανόηση και τον σεβασμό, η λέξη αυτή ακούγεται… παλιά. Και κάπως επιθετική. Είναι σαν να λείπει από την εξίσωση η ενσυναίσθηση, η κοινωνική και η συναισθηματική νοημοσύνη.
Παραδείγματα από την καθημερινή “εταιρική” γλώσσα που δυστυχώς ….
«Τι ώρα να σχολάσουμε τους υπαλλήλους σήμερα;»
(Σαν να μιλάμε για στρατιωτικό σώμα ή μηχανή που απενεργοποιείται.)
«Να σου γνωρίσω τον υπάλληλό μου, τον Γιώργο.»
(Ο Γιώργος δεν είναι δικός σου, ούτε κτήμα, ούτε προέκτασή σου.)
«Στο εστιατόριό μας έχουμε 15 υπαλλήλους και όλοι κάνουν εξαιρετική δουλειά.»
(Κι όμως, πίσω από το νούμερο υπάρχουν 15 άνθρωποι με ταλέντο, ευαισθησία, δημιουργικότητα.)
Ακούγεται απλώς “ουδέτερο”; Ίσως.
Όμως στις λεπτομέρειες της γλώσσας καθρεφτίζεται η νοοτροπία μιας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που έχεις τους ανώτερους και τους κατώτερους, τους άνω και τους υπό.
Κι όταν συνεχίζουμε να λέμε «υπάλληλος», αναπαράγουμε —έστω υποσυνείδητα— ένα μοντέλο σχέσης εξουσίας.
Γιατί είναι προβληματικό;
1. Υπονοεί ιεραρχική κατωτερότητα — «κάτω από άλλον». Το έχουμε ανάγκη αυτό; Όχι!
2. Απογυμνώνει τον άνθρωπο από τον ρόλο του — τον κάνει λειτουργία, όχι συνεργάτη. Μας συμφέρει; Όχι!
3. Απομακρύνει τη συλλογικότητα — αντί για «ομάδα» ή «σύνολο ανθρώπων», φτιάχνει “στρατό” με ανώτερους και κατώτερους. Είναι όραμα ηγετών εν έτει 2025 αυτό; Όχι, αλλά γιατί γίνεται;
4. Δεν αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη εργασιακή κουλτούρα, που μιλά για empowerment, συμμετοχή, δημιουργικότητα, όχι εκτέλεση εντολών.
Τι θα μπορούσαμε να λέμε αντί για «υπάλληλος»
Συνεργάτης → δίνει αίσθηση κοινής προσπάθειας και ομαδικότητας.
Μέλος της ομάδας → δείχνει ένταξη και συμμετοχή.
Συνάδελφος → εξισώνει ρόλους και δίνει σε όλους υπόσταση
Στέλεχος (όταν αφορά επαγγελματικό ρόλο, όχι ιεραρχία).
Άνθρωπος της ομάδας μας ή της κουζίνας μας, της εξυπηρέτησης, του bar — πιο ζεστό, πιο αληθινό, πιο ανθρώπινο.
Τι θα κερδίσουμε αν αλλάξουμε τη γλώσσα μας;
Σεβασμό: όταν δεν σε αποκαλούν «υπάλληλο», νιώθεις ότι αναγνωρίζεται η αξία σου και η προσφορά σου.
Καλύτερη κουλτούρα συνεργασίας: οι λέξεις διαμορφώνουν συμπεριφορές.
Εμπιστοσύνη και ενσυναίσθηση μεταξύ εργοδοτών και ομάδας.
Ελκυστικότερη εικόνα επιχείρησης: ένας χώρος που λέει «ομάδα» αντί «υπάλληλοι» στέλνει διαφορετικό μήνυμα προς τα έξω.
Για αυτό αγαπητοί μας αναγνώστες…
Η γλώσσα εξελίσσεται όπως και οι άνθρωποι και αυτό το γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά. Ίσως ήρθε η ώρα να αφήσουμε τον «υπάλληλο» στο αρχείο των λέξεων που τίμησαν την Ιστορία τους, αλλά δεν εξυπηρετούν πια τη σύγχρονη κουλτούρα του σεβασμού.
Γιατί τελικά, πίσω από κάθε «υπάλληλο» υπάρχει ένας άνθρωπος — και αυτός αξίζει να ακούγεται στη λέξη που τον περιγράφει. Μια δοκιμή εναλλακτικού λεξιλογίου ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΕΡΑ θα σας πείσει για του λόγου το αληθές.
